De Vogezen zijn het noordelijkste middelgebergte van Frankrijk en een ideaal gebied voor beginnende wintertrekkers. Het gebied wordt getypeerd door kale bergtoppen en -kammen terwijl de flanken ingenomen worden door bossen en weiden. Her en der zijn ook bergmeren, ferme-auberges en schuilhutten. In januari en februari heb je de grootste kans op sneeuw. Na een succesvolle eerste editie in 2017, organiseerde ik bij Hiking Advisor dit jaar terug een initiatietocht voor beginnende winterhikers, dit keer wat zuidelijker rond de Ballon d’Alsace.

Dag 1: Saint-Maurice-sur-Moselle naar Chalet du Plain du Canon

Afstand: 4,7km, stijgen: 403m, dalen: 126m

 Terwijl we op de parking aan het verzamelen zijn, komt een local ons melden dat een vriend van hem enkele dagen voordien omkwam in een lawine…op de Ballon d’Alsace. Het is even slikken voor de deelnemers, de top ligt op onze route. We zijn dus gewaarschuwd. Ook in dit middelgebergte gebeuren al eens ongevallen, al kan je die gemakkelijk vermijden door geen steile flanken op te zoeken.

De eerste kilometers gaan meteen bergop, de kaart wordt geregeld bovengehaald bij een splitsing. Navigeren leer je enkel maar door het te doen, en niet constant terug te vallen op je GPS. Van zodra de sneeuw een 10tal centimeters dik wordt, gespen we de sneeuwschoenen aan. Voor de meeste een eerste keer.

Voor de laatste 500m moeten ze helaas terug uit, het is even de asfaltweg volgen voor we bij onze overnachtingsplaats aankomen: Chalet du Plain du Canon. Voor de eerste nacht heb ik deze onbemande hut van de Club Alpin Français gereserveerd.

In de heuvel achter de hut gaan we nog wat oefenen met het kompas, in groepjes wordt er dwars door bos afgedaald waarbij telkens iemand vooruit wordt gestuurd met instructies over de te volgen kompaskoers.

De avond valt en we zijn net voor het donker terug. De kachel wordt flink opgestookt en na het avondeten geef ik nog wat uitleg over lawinegevaar en hoe je dat als beginnende winterhiker kan vermijden. Twee deelnemers kiezen er voor om buiten te bivakkeren, zij zijn al geacclimatiseerd. De rest van de groep zoekt een matras op.

Dag 2: Chalet du Plain du Canon naar Ballon d’Alsace

Afstand: 11,5km, stijgen: 861m, dalen: 483m

Via een onverharde weg dalen we vlotjes af naar het Ruisseau de Presles. Het zonnetje straalt en beneden trekken we onze warme laag uit. Er moet immers geklommen worden en het pad naar Ballon de Servance gaat stevig bergop. Ergens rond 900m hoogte kunnen de sneeuwschoenen terug aandoen maar al snel blijkt dat niet alle gehuurde exemplaren even veel grip bieden, zeker niet als ze al wat versleten zijn. De gemarkeerde wandelroute loopt via de kam omhoog waarop af en toe al eens wat grote stappen en rotsige stukjes zitten.

Eenmaal boven is de beloning echter groot. Het uitzicht op de top is ronduit prachtig, en vooral de ingesneeuwde sparren zorgen voor dat tikkeltje extra sfeer. We hebben het  echte wintertrekkinggevoel te pakken. Vanaf nu blijven we op hoogte en zijn de sneeuwschoenen een zegen. Verderop staat een gezellige en mooi gelegen schuilhut, Abri Saillier, eentje om te onthouden.

Via Col du Stalon gaat het richting Col du Ballon d’Alsace. Het is wat zoeken hoe we de langlaufpistes kunnen vermijden. We zijn hier duidelijk niet alleen. Op de Ballon is het best druk, wandelaars lopen vanaf de parking naar de top. Kinderen sleeën naar beneden.

De befaamde sneeuwluifels, corniches in het Frans, hangen zowel aan de noordoost- als zuidoostzijde van de berg. Ze zijn gevormd door een dominerende westenwind. Dat is een flinke streep door de rekening want de route naar Col de Ronde Tête is op die manier gewoon te gevaarlijk. Ik probeer nog even een alternatief parcours te vinden door een bosje en vind een spoor maar die blijkt uiteindelijk dood te lopen. Het is gewoon te steil om de veiligheid van de groep te garanderen.

Het draait inmiddels rond 16u30 en de tenten opzetten op de Ballon d’Alsace lijkt de beste optie.  Hier vinden we nog genoeg sneeuw voor een echter winterbivak en tussen de berkenbomen op de noordflank vinden we beschutting tegen de wind.

De drukte is intussen ver weg en we beginnen aan de routine: sneeuw platstampen, tent opzetten, voortent uitgraven voor extra ruimte, sneeuw smelten & eten maar. Het is te koud om buiten te vertoeven dus zit iedereen ‘en petit comité’ in zijn tent, intiem is het wel op enkele vierkante meter.

Dag 3: Ballon d’Alsace > Chalet les Bluets

Afstand: 14,1km, stijgen: 448m, dalen: 645m

Een nieuwe dag breekt aan, het waait nog altijd behoorlijk hard, warm is het zeker niet. Als niet iedereen klaar staat op het afgesproken uur duikt er wat wrevel op, maar eenmaal vertrokken, is dat snel van de baan. We dalen verder in noordelijke richting af naar la Jumenterie om via de Baraque de Morteville een alternatieve route te volgen naar Chalet de la Petite Chaume. Op de steile beboste noordflank ligt een avontuurlijk maar haalbaar wandelpad, de raketten moeten wel even uit op het rotsige terrein.

De route terug naar de kam is wat lastiger te vinden, zeker als we een sneeuwschoentrack links laten liggen met de leuze ‘wat je zelf spoort, doe je meestal beter’. Via de GPS vinden we alsnog de onbemande hut waarin we gaan lunchen.

We zitten achter op schema dus moeten we onze planning wat wijzigen. De Rouge Gazon is niet haalbaar om erbij te nemen dus dalen we vroeger af naar de vallei om door te steken naar Col des Mineurs.

Onderlangs de Tête des Bluets gaan we op zoek naar de gelijknamige schuilhut. Op de gratis Freizeitkarte van Frankrijk, waarop ik mijn GPX-track heb gebaseerd, staan noch de hut, noch de wandelroute ernaartoe. Enkel kaart & kompas blijven over om te navigeren, een goeie oefening. Met wat teamwerk vinden we de hut en slaan de tenten iets lager op in de mulle bosgrond waar amper nog sneeuw ligt. ’s Avonds koken we binnen. Het kacheltje zorgt voor vrij veel rook, en de gecreëerde warmte verdwijnt grotendeels terug via een open raam.

Dag 4: Chalet les Bluets > Saint-Maurice-sur-Moselle

Afstand: 7,8km, stijgen: 266m, dalen: 727m

De sneeuwschoenen worden achteraan de rugzak gebonden, de kans is klein dat we ze nog gaan aantrekken. Het gaat verder omlaag naar Les Charbonniers, en omhoog naar het uitzichtspunt van Les Evaux.

Op de rotswand hebben we zicht op de vallei en de bergkam rond de Ballon d’Alsace, en is het ook volop de batterijen opladen in de prille lentezon. Na een korte demo over hoe een lawinebieps werkt, stappen we gezwind terug naar Saint-Maurice-sur-Moselle.

Besluit

Deze regio is iets minder spectaculair dan de omgeving van de Hohneck maar heeft wel enkele mooie uitzichtspunten o.a. Ballon de Servance en Ballon d’Alsace. Daarnaast zijn er ook meer bivakhutjes.

Meer foto’s in dit fotoalbum.

---

PRAKTISCHE INFO

MOEILIJKHEIDSGRAAD VAN DE TOCHT

Dit is een tocht waar je als beginnende sneeuwschoenstapper ervaring kan opdoen. De omstandigheden kunnen op de toppen en hoofdkam van de Vogezen soms erg guur zijn, maar dan heb je nog steeds mogelijkheid om af te dalen en de bossen op te zoeken. In dit deel van de Zuidelijke Vogezen zijn daarenboven veel onbemande hutten.

SEIZOEN

We liepen er van 3 tot en met 6 februari 2018. Toen lag er tussen 50cm en 1m sneeuw op de hoofdkam (afhankelijk van de wind), in de vallei was de sneeuw alweer gesmolten. De sneeuwhoogte varieert van jaar tot jaar. Het is geen 100% sneeuwzeker gebied maar in januari en februari heb je de meeste kans om de sneeuwschoenen te kunnen gebruiken, zeker op de kammen en toppen. Je blijft dus best zo hoog mogelijk (boven 900m).

BENODIGDE MATERIAAL

Een echte winteruitrusting is nodig want het weer kan even guur zijn als in de Alpen. Afhankelijk van de keuze van bivakplaats en de verwachte nachttemperaturen, kan het zijn dat je geen volwaardige winterslaapzak nodig hebt. Er is een aanzienlijk verschil in temperatuur tussen het bivakkeren op de kam en lager in de bossen. Je gaat best uit van een comforttemperatuur van een slaapzak van minimaal -10°C. Dat geeft je wat marge bij koude nachten. Met een kwaliteitsvolle zomertent met voldoende scheerlijnen zal je je wel kunnen behelpen in de Vogezen, zeker als je een beschutte bivakplaats opzoekt. Om flexibel te zijn is het handig om zowel gewone pikketten als sneeuwpiketten mee te nemen.

In de Vogezen kan je met diverse modellen van sneeuwschoenen uit de voeten maar toch bleek dat steilere passages niet altijd even makkelijk te nemen zijn met vb. eenvoudige TSL’s. Tubbs Flex Alp of VRT blijven toch hun meerwaarde hebben, ook in schijnbaar eenvoudiger gebied. Als de sneeuw te dun wordt, doe je raketten dan uit want anders slijten ze te snel, zeker de metalen hulpen onderaan.

ROUTE EN BEWEGWIJZERING

Er zijn heel wat bewegwijzerde routes in de Vogezen en we schakelden ze aaneen in een meerdaagse tocht. De markering is vaak op bomen aangeduid en bospaden zijn nog vrij goed herkenbaar, waardoor je ze ook in de winter makkelijk terugvindt. Boven de boomgrens kan het wel zijn dat het moeilijker navigeren is, zeker bij slecht weer als ook de sporen van voorgangers zijn weggeblazen. Een GPS kan in sommige omstandigheden dus wel handig zijn, maar leer zeker ook werken met kaart & kompas. Een GPX-route kan je downloaden op de site van Alpenvereinaktiv.

Een overzichtskaart van onze tocht vind je hier:

KAARTEN

De volgende twee kaarten het Franse IGN (1:25.000) werden gebruikt:

• 3619 OT ‘Bussang – La Bresse’: dit behelst quasi de volledige route
• 3520 ET ‘Ballon d’Alsace’: dit heb je maar voor een klein stukje nodig. Eventueel kan je een print doen van de route via Géoportail, de online tool om Franse stafkaarten te visualiseren.

Op deze kaarten staan alle bewegwijzerde routes aangeduid. Let op voor open steil terrein aan de oostzijde van de centrale bergkam (hoogtelijnen die dicht bij elkaar staan). Zo hingen er diverse corniches (sneeuwluifels) aan de oostzijde van de Ballon d’Alsace en was de zomerroute niet veilig. Het was ook daar dat enkele dagen voor ons vertrek een lawineongeval (met dode) was gebeurd.

BEREIKBAARHEID

De auto blijft de meest efficiënte manier om in de Vogezen te geraken, reken op een 5tal uren rijden van Gent. Maar ook het openbaar vervoer is een optie. Saint-Maurice-sur-Moselle is met de bus bereikbaar vanaf Remiremont, die op zijn beurt bereikbaar is met de trein (Brussel – Luxemburg – Nancy – Remiremont of sneller: TGV Brussel – Paris Nord, Paris Est – Remiremont, 3 maand op voorhand boeken levert de goedkoopste TGV-tickets op).

OVERNACHTING

De eerste nacht sliepen we in Chalet du Plain du Canon, een onbemande hut van de Club Alpin Français die je moet reserveren want die is op slot. Je krijgt een code om ter plekke de sleutel uit een kluisje te kunnen halen. Het is een gezellige hut met kachel. Er is een droogtoilet buiten. Verder zijn er heel wat niet-gesloten onbemande hutten in dit gebied: je mag je verwachten aan 4 muren, een dak, een kachel of open haar en 1 of meer picknickbanken. Wie liever in een hotel slaapt, zal de route wat moeten aanpassen. Op en rond de Ballon d’Alsace en Rouge Gazon vind je diverse hotels.

BEVOORRADING

Er zijn geen bevoorradingsmogelijkheden onderweg, enkel op sommige locaties vb. Ballon d’Alsace kan je eens de voeten onder tafel schuiven.

LINKS

Talloze verslagen van wintertochten in hetzelfde gebied vind je op de site van Hiking Advisor.