Als tochtbegeleidster voor Hiking Advisor vzw neem ik elk jaar enthousiaste hikers mee op winterbivak in het hooggebergte. Na de opleiding tot zelfstandig sneeuwschoenwandelaar blijkt dat de meeste deelnemers de drempel nog te groot vinden om op eigen houtje op stap te gaan in lawinegevaarlijk terrein. Dus organiseerde ik in maart 2020 een gevorderdenstage in Vallée de la Clarée, waar ikzelf ook jaren geleden de kneepjes van het vak leerde. Een stevige 6-daagse bivaktocht in volle autonomie staat op het programma, met onderweg een – achteraf gezien – goed getimed nachtje in een bemande berghut.

De voorbereiding

Een tocht plannen in de winter biedt een aantal uitdagingen. Veel bergpassen zijn met sneeuwschoenen te steil. Het lawinegevaar loert altijd om de hoek en moet continu geëvalueerd worden. En het weer kan alle kanten uit, van bijna zomerse temperaturen naar white-outs & sneeuwstormen.

In veel gebieden is het gewoon onmogelijk om een langere meerdaagse tocht te plannen en voldoende flexibel in te spelen op diverse condities. De Franse Alpen bieden wel wat opties, en Vallée de la Clarée is één van de interessante gebieden. Onze uitvalsbasis is Névache waar skiliften in de verste verte niet te bespeuren zijn. Het speelterrein voor toerskiërs, langlaufers & wandelaars dus!

Via de (betalende) online tool Whiterisk stippelen we mogelijke routes uit en bekijken we aandachtig de sleutelpassages. Het reliëf op de Franse stafkaarten is gedetailleerd in kaart gebracht en daarop wordt in kleur de hellingsgraad aangeduid. Alles vanaf 30° is geel, vanaf 35° oranje en 40° rood. Een voorbeeld zie je hieronder.

Op die steilere flanken kan een lawine ontstaan, en hoe slechter de binding van de diverse sneeuwlagen, hoe groter het risico en hoe voorzichtiger je moet zijn. Basiskennis van sneeuw- en lawinekunde en een lawinebericht correct kunnen interpreteren is een must als je in het hooggebergte in de winter op stap wilt gaan. Ik raad iedereen aan een workshop sneeuw- en lawinekunde bij een bergsportfederatie te volgen & aan een sneeuwschoenstage deel te nemen om ook op het terrein ervaring op te doen. Daarna is het al doende bijleren en nog af en toe nog eens een opleiding volgen om alles op te frissen.

De beslissingstool waarmee we bij de KBF vooral werken is de stop-or-go van de Oostenrijkse Alpenvereniging. Beginnende stappers volgen best nauwgezet ‘check 1’, wie meer ervaring heeft kan met ‘check 2’ gecombineerd met de oriëntatie van de flanken en inzicht in de precieze lawineproblemen nog gerichtere beslissingen nemen en de actieradius wat uitbreiden.

Op basis van deze eerste check zie je dat onze route hierboven vooral haalbaar bij lawinegevaar 2. Al zoeken we als sneeuwschoenwandelaars geen steile (niet-ingekleurde) hellingen op, ze ‘hangen’ wel vaak boven ons hoofd en bij lawinegevaar 3 hangt het dus sterk af van het precieze lawineprobleem en de oriëntatie van de helling, welke route nog haalbaar is. Bij een nog hoger lawinegevaar 4 wijken we beter uit naar een ander gebied zoals de Vercors, een hoogplateau in de buurt van Grenoble, waar je steile hellingen kan vermijden. Bij 5 nestelen we ons best thuis in de zetel.

Het komt er dus aan voorzichtig te plannen en diverse scenario’s achter de hand te hebben. Al ruim op voorhand beginnen we de lawineberichten op te volgen via Meteo France om een zicht te krijgen op hoe het sneeuwdek evolueert in het gebied, gedurende de winter éénmaal per week en de laatste week voor vertrek dagelijks. Het gevaar varieert continu maar vaak zal de meest recente geschiedenis het lawinerisico bepalen, tenzij een oude instabiele laag in het sneeuwdek heel lang voor gevaar blijft zorgen. Door later in de winter op stap te gaan, is er iets meer kans op gunstigere omstandigheden. Het sneeuwdek is dikker en stabiliseert sneller door de hogere temperaturen overdag. Maar niets is zeker…dat zou op onze tocht ook blijken.

Dag 1: Névache naar Plan du Diner

De voorspellingen zien er goed uit voor de eerste twee dagen van onze tocht, maar daarna kondigt zich een serieuze weersverslechtering aan met veel wind & sneeuw. Het besluit is snel genomen om meteen koers te zetten naar de Mont Thabor.

Langs de Torrent du Vallon winnen we hoogte. Het duurt niet lang of we lopen in korte mouwen rond. Ja, ook dat kan in de winter. Met sneeuwschoenen die voor extra weerstand zorgen en een rugzak tussen 20 en 25kg, krijg je het snel warm…

De sneeuw kraakt onder onze voeten. We zakken amper weg in het sneeuwdek dat er al een tijdje onaangeroerd bijligt. Niemand in de omtrek te bekennen. Eerste opdracht voor de groep is zich oriënteren, het terrein lezen en het meest efficiënte spoor zoeken naar Col du Vallon (2.645m). Op de bergpas tonen ‘sastrugi’, grillig gevormde sneeuwformaties, de recente dominante windrichting aan.

Bij Prat du Plan is bij iedereen het beste eraf, en ik neem de groep op sleeptouw naar Plan du Diner, aan de voet van de Mont Thabor. Wat een droombivakplek!

Eenmaal de tenten klaarstaan, nemen we de tijd om nog eens te oefenen met lawineslachtofferzoekapparaat (LSZA), sonde en schop. Als een slachtoffer begraven ligt onder een pak sneeuw, dan is tijd heel kostbaar wegens het gebrek aan lucht. Je hebt hooguit een kwartier de tijd om iemand te lokaliseren en op te graven. Vooral dat laatste neemt veel tijd in beslag, ook in groep. Routine & efficiëntie zijn dus superbelangrijk.

Dag 2: Plan du Diner naar net voorbij Col des Muandes

Na de stevige rukwinden van afgelopen nacht is er wat twijfel of de Mont Thabor wel een haalbare kaart is, maar we besluiten het er toch op te wagen en onderweg een beslissing te nemen. De weergoden zijn terug op adem aan het komen en we krijgen dus een vrijgeleide naar de top op 3.178m hoogte. Wat een panorama! Ook het vergletsjerde massief van de Ecrins is duidelijk te zien.

Na een ietwat frisse lunch bij de gelijknamige kapel kijken we even naar de inschuivende wolken en besluiten dat er nog voldoende tijd is voor de doorsteek via Col de la Chapelle en Col de Valmeunier. We laten afstand tussen elkaar om de druk op het sneeuwdek zo klein mogelijk te houden, ook bij een lager lawinegevaar (niveau 2) bouw ik graag wat marge in.

Twee steilere passages van iets boven de 30° zorgen voor wat spanning maar gelukkig beschikken we over een paar sneeuwraketten (Tubbs Flex Alp/VRT) die veel grip bieden op dit soort terrein. Voor dit soort tochten ben ik nogal kieskeurig want niet alle modellen zijn geschikt.

Het wolkendek schuift helemaal dicht tijdens de doorsteek naar Col des Muandes en de GPS houdt ons op koers. Met een aanwakkerende wind is het kwestie van ons goed in te duffelen, de windchill is in de winter niet te onderschatten.

Het belooft een stormachtige nacht te worden dus bouwen we heel stevige en vrij hoge sneeuwmuurtjes om wat beschutting te hebben.

Dag 3: Col des Muandes naar Refuge des Drayères

Als ik de voortent openrits, is er alleen maar wit poeder te zien alsof we in een sneeuwbol gekropen zijn. Op handen en knieën, richt ik mijn ochtendplasje in mijn kookpot (uiteraard met een plastiek zakje erin). Ik heb niet veel zin om mijn poep buiten te laten geselen door een striemende sneeuw. There is such a thing as bad weather!

Een ganse dag een sneeuwstorm uitzitten in een ijskoude tent is niet bepaald een aantrekkelijk vooruitzicht. Het plan is dus om de rugzakken te maken en dan synchroon de tenten op te bergen. De klok blijkt echter niet bij iedereen gelijk te staan maar gelukkig ben ik bij de pinken en kan ik tijdig het signaal geven dat iemand zijn wekker een uur te vroeg gezet heeft.

Het is ongeveer twee uur wandelen naar de berghut waar ik een nachtje geboekt heb, maar die bereiken wordt allerminst een sinecure. Mijn groep vertrouwt duidelijk op mijn navigatiecapaciteiten en terwijl ik de weg zoek in weer en wind, zitten ze achter mij te tetteren alsof er niets aan de hand is. Tot een windstoot me op een steilere passage gewoon omver blaast en ook de tweede en derde volgeling als dominosteentjes vallen…

Met enige opluchting bereiken we de hut waar we de rest van onze dag passeren met onze planning voor de laatste 3 dagen te herbekijken gezien het lawinegevaar in stijgende lijn is. Ook touwtechnieken worden geoefend, en taart & koffie mogen uiteraard niet ontbreken op het namiddagprogramma. 😊

Dag 4: Refuge des Drayères naar la Basse Sausse

Het lawinegevaar is gestegen van 2 naar 3 door de verse sneeuwval met veel wind en er komt alweer een nieuw sneeuwfront aan vandaag. We plannen dus geen ambitieuze route.

Zuidwaarts dalen we af in de vallei tot Refuge Laval, maar we even van het sanitair gebruik maken. Daarna klimmen we omhoog naar de westflank om dan via eenvoudig terrein Refuge de Ricou te bereiken. Het zicht wordt steeds troebeler en de sneeuw begint met bakken uit de lucht te vallen.

De kleine gezellige berghut is ideaal voor een warme lunchpauze en intussen ook nog wat les te geven over hoe je UTM-coördinatoren op de kaart afleest, als waypoints in je GPS ingeeft en daar een route van maakt.

In de afdaling naar la Basse Sausse waar we plannen te bivakkeren, begeeft de Boa-sluiting van één van de sneeuwschoenen het. Terwijl de rest van de groep de tenten opzet, stap ik samen met één van de deelnemers in sneltempo naar Névache, goed voor wat extra kilometers en hoogtemeters.

Behoorlijk bezweet komen we net voor het donker terug bij de intussen half ingesneeuwde tenten. Snel droge kleren aan en de slaapzak in om niet te veel af te koelen, iets warms eten en dan oogjes toe als het journaal van zeven uur net gedaan is.

Dag 5: la Basse Sausse naar ergens een locatie op 2400m + beklimming van la Gardiole

Terug le grand beau! Gezien we geen bereik hebben en dus ook geen toegang tot de berichtgeving van Meteo France, is ons eerste doel de Chalet de Buffère. Daar willen we de huttenwaard om advies vragen over de geplande route via de Crête de l’Echaillon. Het lawinegevaar blijkt gestegen tot niveau 4 en in de namiddag te evolueren naar 3, wat volgens de man in kwestie, ook actief in de reddingsdienst, ‘complètement ridicule’ is. Maar het is wel op zijn minst een hoge 3 is en vooral opletten geblazen voor driftsneeuwbekkens op de noord- en oostflanken, gezien de sterke wind van de afgelopen twee dagen de vele verse sneeuw in die richting verplaatst heeft. Samen met de gardien bekijk ik in detail de stafkaart.

De aanloop naar Crête des L’Echaillon verloopt door lawineveilig terrein. Op het eind wijken we af van de blauwgekleurde skiroute op de kaart om de meest directe en veiligste weg naar de kam te kiezen.

We volgen de graat zuidwaarts en dalen dan net ten noorden van de Crête de Cristol af. Via de ingesneeuwde GR5C steken we door naar de andere kant van vde vallei en plaatsen de tenten op vlak terrein, ver van steile flanken. De slaapzakken laten we bovenop de tenten drogen in de zon. In de winter hoopt het zweet op in het dons omdat het te koud is in de tent en dat is uiteraard niet bevorderlijk voor de isolatiewaarde.

De weersomstandigheden zijn gunstig en er zit nog wat energie in de tank. Op aanraden van de gardien, kunnen we via de westelijke rug en kam de top van la Gardiole (2753m) bereiken, waar we een opnieuw onze ogen uitkijken over de omgeving. Magisch!

Dag 6: Ergens naar Névache

Er rest ons nog een lange stevige afdaling naar ons vertrekpunt. Het is alsof we in een zwartwitfilm zijn aanbeland. Het dikke wolkendek doet de kleuren vervagen. Eenmaal de boomgrens bereikt, wordt het terrein behoorlijk steil maar er ligt gelukkig al een spoor.

Moe én voldaan vlijen we ons neer op het terras van een bakkerij. Met ogen die tien keer groter zijn dan onze maag, kopen we het halve assortiment van taartjes en koffiekoeken op. Het zou de laatste keer zijn dat ik dit fantastische moment om een tocht succesvol af te sluiten zou delen met Wouter Proost. De goedlachse avonturier vergezelde me al bij een trip naar Bosnië-Herzegovina en de winterse Pyreneeën, en ging meermaals mee op bivaktocht in de Ardennen. In augustus 2021 verdween hij spoorloos in de Mercantour tijdens een solo-tocht. We vergeten je nooit!

---

PRAKTISCHE INFO

MOEILIJKHEIDSGRAAD VAN DE TOCHT

Dit is een tocht in gevorderdenterrein waar je best onder begeleiding op stap gaat of na reeds diverse trips in eenvoudiger terrein te hebben ondernomen & met de nodige kennis van sneeuw- en lawinekunde. Wees ook conservatief in je planning (de route enkel stappen bij lawinegevaar 2).

Er zitten ook enkele moeilijkere passages bij (tussen Mont Thabor & Col des Muandes op dag 2) en de steile afdaling naar Névache (op dag 6). Ben je niet zo bedreven met sneeuwschoenen op steile hellingen, dan zou ik deze vermijden. Op dag 2 kan je op je stappen terugkeren naar Col de Méandes en ofwel via Prat du Plan (meest veilige optie) of Col du Lac Blanc (goeie navigatie nodig) doorsteken naar Col des Muandes. Op dag 6 is er geen alternatief dus zou ik vanuit Chalets de Buffère een daguitstap doen naar Crête de l’Echaillon maar daarna terugkeren, om daarna via de vallei terug te keren naar Névache.

ROUTE EN BEWEGWIJZERING

De route werd uitgestippeld met behulp van de betalende tool van Whiterisk omdat je daar de twee ineen hebt (stafkaart & ingekleurde hellingsgraden) en je in de tool veel nauwkeuriger een goede GPX-route kan uitstippelen. Wil je geen geld uitgeven, dan is er ook een online tool van Géoportail waar je alle hellingen van 30° of meer ingekleurd staan op de stafkaart. Je kan er echter geen gpx-en uitstippelen, dus je zult die moeten intekenen via een andere tool (en heel aandachtig zijn bij het maken van je gpx).

Géoportail en Whiterisk zijn veel gedetailleerder en dus betrouwbaarder qua hellingsaanduiding dan Alpenvereinaktiv omdat ze zich baseren op de meer gedetailleerde hoogtelijnen van de Franse stafkaarten.

Er is geen markering aanwezig. Je bent aangewezen op je eigen kennis van kaart, kompas & GPS. Zeker bij mistige condities is een GPS in dit gebied onmisbaar! Onze (effectief gelopen) GPX-route kan je downloaden op de site van Alpenvereinaktiv. Het blijft echter zelf het terrein lezen om je beste route te bepalen want het sneeuwdek is elk jaar anders en ook de lawinecondities kunnen ervoor zorgen dat je je route ietwat anders legt.

Een overzichtskaart van onze tocht vind je hier:

REISPERIODE & SEIZOEN

We liepen deze tocht van 24 tot en met 29 februari 2020. Februari tot april zijn de beste maanden.

LAWINEGEVAAR

Ga niet zonder kennis van sneeuw- en lawinekunde en ervaring met de veiligheidsuitrusting (lawineslachtofferzoekapparaat, sonde en schop) op stap. Volg een opleiding van 1 dag bij één van de clubs van de Klim- en Bergsportfederatie. Lawineberichten zijn te vinden op Météo France (er is ook een gratis app). Het rechtstreekse nummer van de lokale reddingsdienst, de PGHM van Briançon is: 0033 (0)4 92 21 58 58 (je hoeft dus niet 112 te bellen als je dit nummer kan bereiken).

BENODIGDE MATERIAAL

Een echte winteruitrusting is nodig. Je gaat best uit van een comforttemperatuur van een slaapzak van ongeveer -15°C. Vroeg op het seizoen kan het zijn dat dit nog niet voldoende is. Dat geeft je wat marge bij koude nachten. Ook een degelijke wintertent of heel kwaliteitsvolle zomertent is een must gezien het bivakkeren onbeschut is. In dit artikel vind je tips over bivakkeren in de sneeuw.

Tubbs Flex Alp of VRT blijven veruit de beste sneeuwschoenen in steil terrein.

KAARTEN

De volgende stafkaarten van het IGN zijn nodig (1:25.000):

• 3535 OT ‘Névache – Mont Thabor’
• 3536 OT ‘Briançon’

BEREIKBAARHEID

Névache is bereikbaar via de wagen, maar ook het openbaar vervoer is een optie. In het weekend rijdt er een bus van het SNCF-station van Briançon naar Névache.

OVERNACHTING

Onze uitvalsbasis was Gîte la Découverte in Névache waar het lekker eten is. Verder hebben we gebivakkeerd en 1 keer overnacht in Refuge des Drayères, een gezellige hut aan het einde van de vallei. Je kan er ook een (bemande) huttentocht maken. Een voorbeeld van een relatief eenvoudige sneeuwschoentocht vind je hier, maar je kan ook iets grotere en meer uitdagende huttentochten uitstippelen, mits uiteraard kennis van sneeuw- en lawinekunde.

BEVOORRADING

Er zijn geen bevoorradingsmogelijkheden onderweg maar in de berghutten kan je uiteraard een hapje eten of lunchpakket bestellen.